Over de Marke

Onze bibliotheek en het gebruik ervan

Willem Klomp

Al vanaf het begin van onze vereniging beschikken wij over een bibliotheek. En dat is niet voor de aardigheid. Het doel is dat de leden hier, om wat voor reden dan ook, gebruik van maken. In het meest ideale geval voor het verrichten van nader onderzoek en hier een verhaal over schrijven in ons mededelingenblad. Hopelijk ook niet leden zoals scholieren en studenten die bezig zijn met een scriptie over regionale en plaatselijke historie. Hopelijk is dit een opstapje om jongere leden te werven.

Soort boeken

Wat voor boeken verzamelen we? We schaffen boeken en ook wel andere materialen aan, die betrekking hebben op de historie van onze regio en afzonderlijke plaatsen binnen het “Markegebied”. Ook boeken die gaan over aangrenzende plaatsen, aangezien ze vaak een grensoverschrijdende werking hebben. Op een ledenvergadering stelde al eens een lid voor om de geschiedenis van Maastricht aan te schaffen, omdat het zo’n fantastisch boek was. Nu, dat deden we niet omdat het net iets te ver uit de richting ligt. We hebben niet alleen boeken die in de handel verschenen zijn, maar ook particuliere uitgaven zoals jubileumboekjes van verenigingen en bedrijven.

Lenen en inzien

Hoe kan ik gebruik maken van de bibliotheek? Er zijn meerdere mogelijkheden:

Aanvragen bij de bibliothecaris om mee te nemen naar een lezing. U kunt het boek daar lenen en weer inleveren bij een volgende lezing.
Reserveren en ophalen bij de bibliothecaris.
De bibliothecaris opbellen of mailen en hem laten bezorgen zodat u meteen kunt beginnen.
Inzage maar niet lenen bij Coda Apeldoorn, afdeling Kenniscentrum en Archief.

Bekijk ook eens de catalogus van de bibliotheek van uw eigen plaats. Sommige boeken zijn ook aanwezig in de plaatselijke bibliotheken. Is een boek daar niet aanwezig dan wordt u doorgeleid naar de catalogus van de Gelderse Openbare en Wetenschappelijke bibliotheek. Ook treffers die verwijzen naar plaatselijke kranten, huis-aan-huisblaadjes en tijdschriften komen tevoorschijn. Is iets dan niet in uw plaatselijke bibliotheek, dan is de bron te raadplegen in het Rozet te Arnhem. Parkeergarage aanwezig, dus wat wil je nog meer.

Historie

De bibliotheek is al van start gegaan in 1977 bij de oprichting van onze vereniging. Er waren geen boeken, dus we moesten vanaf 0 beginnen. Leden werd gevraagd boeken in te brengen en dat gebeurde. Een van de oprichters, Jan Willem Schut, bracht de meeste boeken in, meestal handelend over papier in al zijn facetten. Hij zei: “Hier hei’j alvaste wat, dan hei’j een begin, A’j genog boeken hep, keu’j wel een betjen gaon schiften”.

De boeken werden ondergebracht in de Openbare Bibliotheek Loenen, onderdeel van de Openbare Bibliotheek Apeldoorn (GOBA). Niet in de open opstelling, maar in het schaftlokaal van het personeel. Zo ruim behuisd zijn bibliotheken meestal niet. Leden konden op vertoon van een ledenpas boeken uitzoeken en lenen. Ons lid Mevrouw Koning werkte toen ook in de bibliotheek. Haar man P.A. Koning hield vaak een praatje op Radio Gelderland over sterrenkunde. Een lijst met de eerste boeken staat in ons blad 2^e jrg. nummer van 5 juni 1978. Digitaal te bekijken tegenwoordig.

Omdat ik in Loenen woonde, kwam het bestuur bij me met de mededeling: “Neem jij de boeken maar mee naar de lezingen, want jij woont toch in Loenen”. Nou ja, geen punt. De bibliotheek Loenen deed ook het beheer. Nieuwe boeken werden regelmatig in het mededelingenblad aangekondigd. In het aprilnummer van 1991 staat de toenmalige catalogus vermeld. De bestuursleden Leontien Hellfrich en Willemien Derksen zijn in de 80-er jaren van de vorige eeuw begonnen met het maken van de catalogus. Dat was toen nog op fiches op volgnummer, opgeborgen in ijzeren bakjes.

Daarna kwam een iets geavanceerder systeem. Er was lijst 1, dat waren boeken die niet direct aan een plaats waren te koppelen. Vervolgens had je een B- lijst, dat waren kleine brochures. Dan een lijst met D- nummers. Dat waren boeken die specifiek over een dorp gingen. Als laatste komt lijst 2: Boeken van de oorspronkelijke collectie Schut, die vooral papier als onderwerp hadden. Lijst 2 is in 1991 overgedragen aan het toenmalige gemeentearchief Apeldoorn, nu Coda, afdeling Archief- en Kenniscentrum. Dit was nodig omdat het boekenvertrek in Loenen vol zat. Eerst is nog aan de directeur van de Openbare Bibliotheek Apeldoorn gevraagd of de boeken daar terecht konden. Dat kon wel, maar dan moest het een schenking worden. Dat hebben we niet gedaan. De gemeentearchivaris van Apeldoorn heeft toen aangeboden dat de boeken naar het Apeldoorns Archief konden komen. Dat kwam ook wel doordat de grote animator voor de oprichting van onze vereniging, Jan Willem Schut, iedere dinsdagavond met zijn papierwerkgroep onderzoek deed naar de geschiedenis van het papier in de gemeente Apeldoorn. Ik werkte daar ook samen met de huidige gemeentearchivaris en Markelid Martin Jochems uit Beekbergen. Niet alleen daarom maar de overheidsarchieven zijn beter geoutilleerd voor historisch onderzoek dan een openbare bibliotheek. Wat niet wegneemt dat de openbare bibliotheken zeker een rol spelen in de historische informatie.

In 1997 is de bibliotheek Loenen gesloten. Het daar nog staande gedeelte boeken werd ook overgebracht naar het gemeentearchief Apeldoorn. Het hele bestand is toen in een database van het archief gezet. In 2003 is het gemeentearchief Apeldoorn samen gevoegd met Historisch Museum Marialust en de Gemeentelijke Openbare Bibliotheek tot de nieuwe organisatie Coda (Cultuur onder dak Apeldoorn). De database van het voormalige gemeentearchief Apeldoorn is in 2007 uit de vaart genomen. De overzetting van de oude database in een nieuwe is niet helemaal gelukt. Zo’n 150 nummers waren verdwenen. Daarom is besloten alle boeken opnieuw in de archief database in te voeren. Zie archiefnummer 274 Oudheidkundige Vereniging De Marke. De catalogus is ook te bekijken op onze website via twee systemen. In ons eigen systeem lichten de treffers op, in het systeem van Coda verschijnen de treffers als een geheel onder elkaar.

Digitale gegevens

In deze tijd verschijnen er steeds meer gegevens digitaal, ook van onze regio. U kunt dus vanuit uw eigen huis vaak uitgebreide gegevens vinden over onze regio, vaak pdf-bestanden. Handig is het om na uw zoekvraag “pdf” toe te voegen. Bijvoorbeeld “Eerbeek historie pdf”. Dan krijg je de grotere bestanden. Bezoek ook eens de website van het Erfgoed Centrum Zutphen en Coda Archief en Bibliotheek in Apeldoorn. Daar is veel historische informatie aanwezig op velerlei fronten. Bovendien is het raadzaam op onze eigen website de publicaties van de eigen vereniging te bekijken, en zo mogelijk er wat mee te doen, bijvoorbeeld vervolgonderzoek.

Zit u met een vraag?

Kort samengevat: zit u met een vraag of wilt u graag de geschiedenis van uw huis, buurt, straat of dorp weten, neem contact op met de bibliothecaris:

Willem Klomp,
mobiel nummer 06 10 76 69 93,
e-mailadres w.klomp10@kpnplanet.nl

Dan wijs ik u de weg bij welke instellingen u wat kunt vinden. Ik heb er een handleiding voor. Desnoods ga ik de eerste keer mee en leg ik het contact.

In Memoriam Piet Willemsens

Op 19 januari 2023 is overleden ons lid Petrus Henricus Ludovicus (Piet) Willemsens in de leeftijd van 89 jaar. Hij is op 9 mei 1933 in Elst geboren. Piet heeft niet alleen veel voor onze vereniging betekend, maar voor alle inwoners van de gemeente Brummen die de plaatselijke en regionale historie een warm hart toedragen.

Hij was schrijver en historicus. Weliswaar waren het zijn hobby’s, deze twee onderwerpen, maar na zijn pensionering was het bijna zijn beroep geworden. Wat niet wil zeggen dat er voor zijn pensionering geen publicaties van zijn hand verschenen. In 1980 verscheen “Honderd jaar boeren in Brummen”, uitgegeven door de Gelderse Maatschappij van Landbouw, afdeling Brummen. Hij zat toen in de feestcommissie van die vereniging. Piet heeft zijn hobby’s samengevoegd tot een deel van zijn leven, het beschrijven van onderwerpen die hem aan het hart gingen of van wier organisatie hij lid was: de boeren, de oorlog en de kerk.

Piet was vanaf de oprichting lid van de Marke. Hij is redacteur van ons mededelingenblad geweest in de periode 2000-2007. Veel artikelen kwamen van zijn hand. Ook gaf hij wel eens een lezing naar aanleiding van een van zijn publicaties. Het redacteurschap kostte hem veel tijd en in 2004 kwam hij met het voorstel om het opzoeken van foto’s en het druktechnisch voorbereiden van het blad uit te besteden. Er is nog wel geïnformeerd bij de Regiobode, maar het is er niet van gekomen. In 2007 geeft Willem Reusink te kennen dat hij het redacteurschap wel over wilde nemen en dat gebeurde vanaf 1 januari 2008.

Tot op respectabele leeftijd was Piet een fanatiek sporter. Hij tenniste nog altijd aan het Hammeler in Brummen en deed samen met zijn, helaas reeds enkele jaren overleden vriend Frans Volker aan hardlopen rondom de Engelenburg.

Sinds het onverwachte overlijden van zijn geliefde Thea speelde zijn gezondheid hem parten en is hij opgenomen geweest in het verzorgingshuis “ter Weegen” in Warnsveld.

Bestuur en leden van de Oudheidkundige Vereniging De Marke wensen zijn kinderen en kleinkinderen heel veel sterkte voor de toekomst.

Publicaties van Piet Willemsens

Honderd jaar boeren in Brummen. Uitgave 1980.
Voor nu en later, zicht op de gemeente Brummen en haar geschiedenis. Uitgave 1982.
Jubileumboek R.K. kerk te Brummen, uitgave n.a.v. 25-jarig bestaan van de St. Andreaskerk. Uitgave 1986.
De laatste melkbus; Opkomst, glorie en ondergang van een ding van ijzer. Uitgave 1989.
Oorlog in een dorp aan de IJssel. Uitgave 1994.
De bakermat van de Nederlandse zuivelindustrie. (co-auteur is Klaas de Wit). Uitgave 1995.
De familie Peters, een nijvere tuindersfamilie uit Huissen. Uitgave 1999.
De Marke, oudheidkundige vereniging 1977-2002. Bloemlezing door Piet bijeengebracht. Uitgave 2002.
Honderd jaar bijenhouden in Brummen; Historie van de imkersvereniging Brummen 1902-2002. Uitgave 2002.
Decima, een illustere Brummense villa. Uitgave 2000.
Brummen is veranderd 1970 – 1990. Uitgave 2010.
Bovendien publiceerde hij in ons verenigingsblad en andere bladen.

Viering van het 45-jarig jubileum in beeld

In 2022 werd het 45-jarig bestaan gevierd van de Oudheidkundige Vereniging 'De Marke'. Een introductie tot het ontstaan en het werkgebied van de vereniging treft u iets verder hieronder aan.

Eerst krijgt u een beeld van de jubileumviering op 15 oktober 2022 die plaats vond in 'De Vroolijke Frans' te Brummen. In het 'Oudheidkundig mededelingenblad De Marke' 2022, nummer 3 wordt ook verslag gedaan van het feestprogramma.

Vanaf aankomst was er ruimschoots gelegenheid om weer bij te praten bij gebak, koffie en thee. De voorzitter, Jan Loonstra, proostte even later met prosecco op onze gezondheid en op onze vereniging.

Ondertussen werden de gasten getrakteerd op een buffet met koude en warme hapjes. Het duo Een & Ander bracht ons met zang en muziek terug in de jaren zestig. Anita bespeelde drie blaasinstrumenten en later nog de trekzak (accordeon), Erik speelde gitaar, beiden zongen voortreffelijk.

Tenslotte verscheen het duo onverwachts als ouderwetse moeder met haar zoon op het toneel. De dialogen verliepen in de Saksische taal. Al met al werd het een dolle boel. Aan de lachsalvo's te horen hebben we er van genoten!

Na jaren van coronastilte, hebben wij er met elkaar een heerlijk feest van gemaakt.

Ontstaan en werkgebied, een introductie

De Oudheidkundige Vereniging ‘De Marke’, kortweg OHV De Marke, werd in 1977 opgericht. In hotel Pijnappel te Klarenbeek vond op 20 januari 1977 een bijeenkomst plaats op initiatief van de heren J.W. Schut (Apeldoorn) en H. Berends (Loenen) in aanwezigheid van zestig belangstellenden uit de dorpen Klarenbeek, Hall, Eerbeek, Beekbergen en Loenen. Na een professorale voordracht over het belang van deelname van de bewoners van een streek in het regionale oudheidkundig onderzoek, werden het doel en de activiteiten van de nieuwe vereniging besproken en werd ingestemd met de oprichting, het lidmaatschap, een jaarcontributie van 15 gulden en de aanwijzing van een voorlopig bestuur.

Het werkgebied van de vereniging breidde zich in de loop van de tijd uit tot acht dorpen: Beekbergen, Brummen, Eerbeek, Hall, Hoenderloo, Klarenbeek, Loenen en Ugchelen. Deze vormen nu de omlijsting in het logo dat voor de vereniging is ontworpen door het lid Bert Visser (Klarenbeek). De symboliek daarvan wordt door hem toegelicht in de bijlage onderaan deze pagina.

Naast de acht dorpen uit het logo, kent het werkgebied diverse kleinere buurtschappen en dorpskernen, waaronder Coldenhove, Empe, Leuvenheim, Rhienderen, Broek, Cortenoever, Oeken, Tonden en Voorstonden - alle binnen de Gemeente Brummen - en onder andere Lieren en Oosterhuizen, liggend binnen de Gemeente Apeldoorn. Klarenbeek valt deels onder de Gemeente Apeldoorn en deels onder de Gemeente Voorst.

De leden vanuit het gehele werkgebied komen ook nu nog samen vanwege hun belangstelling voor de historie en cultuur van onze dorpen en bevolking. Die bijeenkomsten bieden gelegenheid kennis op te doen over onze streek en verbanden te ontdekken tussen heden en verleden.

Er stromen vele beken dwars door het gebied. Die ontspringen op de Veluwe en vinden hun weg naar de IJssel. De kracht van het stromende water werd al vroeg gebruikt om molens aan te drijven. Dat leidde tot het ontstaan van papierindustrie in deze regio, een bedrijvigheid die nog steeds van groot belang is. Zo worden tijdens lezingen, excursies of in geschreven teksten van de vereniging verhalen verteld over archeologische of historische onderwerpen, worden herinneringen opgehaald en waardevolle spullen verzameld en bewaard.

Er wordt steeds vaker gebruik gemaakt van de digitale informatie die beschikbaar is, zoals uit diverse archieven. Deze website van OHV De Marke is ervoor bedoeld te grasduinen in de historie, activiteiten en publicaties van de vereniging.

Bijlage: Ontwerp van het logo

Om aan te geven dat de vereniging zich in Gelderland bevindt, is uitgegaan van de kleuren geel en blauw in de Gelderse vlag en het Gelderse wapen, waarin overigens zwart als derde kleur voorkomt. Om de verbintenis van het gebied van de vereniging weer te geven is er voor gekozen de dorpen (hier horen de buurtschappen natuurlijk ook bij) in een ‘blauwe’ ring weer te geven. De kleur blauw symboliseert ‘trouw’ en de ring een ‘oneindig’ lang voortbestaan of verbintenis. Binnen de ring bevindt zich een gele basis, welke ‘victorie’ ofwel ‘overwinnen’ symboliseert van de doelstellingen die de vereniging nastreeft. De naam ‘Oudheidkundige Vereniging De Marke’ en het oprichtingsjaar - ‘sinds 1977’ – zijn in donkerblauw weergegeven en de naam ‘De Marke’ is in het lettertype ‘Old English’ geschreven.